Một chuyên gia tâm lý kể lại câu chuyện thực tế mình chứng kiến “Tôi đang mua sắm ở siêu thị và mải mê lựa chọn thì đột nhiên nghe thấy tiếng ai đó khóc. Tôi nhìn về hướng phát ra âm thanh và thấy một cậu bé khoảng 2 hoặc 3 tuổi đang lăn lộn trên mặt đất. Người mẹ mặc áo len xanh bất lực nói: “Đừng khóc nữa”, nhưng không ngờ đứa trẻ lại khóc to hơn, như thể muốn dùng tiếng khóc để chống lại thế gian này.

Lúc này, một bà lão tóc bạc đi ngang qua ngồi xổm xuống, vuốt ve lưng cậu bé: “Con không mua được keo nên tức giận đúng không?” Tiếng khóc đột nhiên dừng lại, cậu bé mở đôi mắt đẫm lệ, ngoài sự ngạc nhiên, còn cảm nhận được sự bao la và tươi sáng của “được thấu hiểu”.

Chẳng bao lâu sau, siêu thị đã trở lại trạng thái ban đầu. Tôi lắng nghe tiếng ma sát của ròng rọc xe đẩy hàng, nhớ lại cảnh tượng vừa rồi, không khỏi thở dài trước sự thông thái của cụ bà tóc bạc”.

Thực tế, nếu bố mẹ biết cách sử dụng “phép thuật” khi trẻ mất bình tĩnh thì thế giới chắc chắn sẽ ấm áp và tươi sáng như mùa xuân.

Do đó, vị chuyên gia này kết hợp khoa học não bộ và tâm lý học giúp bố mẹ tìm ra cách dạy trẻ kiểm soát cảm xúc, bình tĩnh hơn trong hành vi.

Tại sao nói “Đừng khóc nữa” lại giống như đổ thêm dầu vào lửa?

Cảm xúc cần một lối thoát.

Theo góc nhìn từ chuyên gia não bộ, thùy trước trán (hệ thống phanh) của trẻ không trưởng thành cho đến khoảng 25 tuổi, trong khi các mạch thần kinh của hạch hạnh nhân (hệ thống cảm xúc) phát triển hơn.

Khi cảm xúc bùng nổ, hệ thống phanh đơn giản là không có thời gian để phanh, vì vậy đôi khi trẻ hoàn toàn mất kiểm soát. Nếu lúc này mẹ cố tình kìm nén cảm xúc đó, thì cũng giống như chặn một ấm nước đang sôi, chỉ khiến áp lực tăng thêm.

Cảm xúc cần một lối thoát.

Phủ nhận cảm xúc đồng nghĩa phủ nhận sự tồn tại: Khi trẻ nghe “đừng khóc”, ý ngầm nhận được là “nỗi đau của con không quan trọng”. Kiểu bỏ bê này sẽ kích hoạt trung tâm đau của não và tạo ra phản ứng tương tự như đau đớn về thể xác.

Hãy nghĩ xem, khi chúng ta đang khóc rất nhiều vì nỗi đau chia tay người yêu, và đột nhiên có người nói “Có nghiêm trọng đến vậy không?”, có phải chúng ta càng tỏ rau đau khổ hơn không?

Bạo lực bằng lời nói gây ra tác hại thứ cấp: Khi hầu hết bố mẹ nói “đừng khóc” với giọng điệu lo lắng. Vào thời điểm này, hạch hạnh nhân của trẻ đang chịu áp lực cao và có thể nắm bắt chính xác cơn tấn công cảm xúc này. Dưới áp lực kép, não sẽ kích hoạt chế độ phòng thủ “chiến đấu hoặc bỏ chạy”, do đó tiếng khóc sẽ càng dữ dội hơn.

“Hãy nói cho mẹ biết lý do”, “Con tức giận đúng không?”

Khi thay thế các từ ngữ biểu thị cảm xúc như buồn, sợ, tức giận,… trong ngoặc theo các tình huống khác nhau, có thể xoa dịu cảm xúc phấn khích của trẻ. Tại sao một câu đơn giản có thể tạo nên phép màu?

Nguồn ảnh: Pinterest.

Làm mát hạch hạnh nhân

Các nhà khoa học đã xác nhận thông qua các thí nghiệm fMRI rằng việc đặt tên chính xác cho cảm xúc, có thể làm giảm hoạt động của hạch hạnh nhân.

Khi bố mẹ mô tả chính xác cảm xúc của trẻ, vỏ não trước trán, nơi chịu trách nhiệm kiểm soát các xung động, sẽ ngay lập tức giải phóng một chất hóa học làm dịu (GABA), khiến hạch hạnh nhân, nơi đang trong cơn bão cảm xúc, phải khẩn trương kích hoạt “phanh” để tránh mất kiểm soát hoàn toàn.

Công tắc cộng hưởng được kích hoạt

Trong não có một hệ thống tế bào thần kinh phản chiếu. Khi trẻ nghe thấy bố mẹ lặp lại cảm xúc của mình, vỏ não trán sẽ thắp sáng tín hiệu “được hiểu”, giảm nồng độ cortisol (hormone gây căng thẳng), dỡ bỏ “báo động phòng thủ” và cho phép não lý trí giành lại quyền chủ quyền từ não cảm xúc.

Giải tỏa căng thẳng tâm lý hoàn toàn

Những cảm xúc không tên giống như những tập tin lộn xộn sẽ tiếp tục chiếm giữ bộ nhớ, và từ “tức giận” giống như phần mềm diệt vi-rút, chuyển đổi phản ứng sinh lý 90 điểm thành sự kiện tâm lý 60 điểm. Giống như việc đổ dung nham sôi vào một chiếc bình thủy tinh. Mặc dù nguy hiểm vẫn còn đó, nhưng nó đã trở nên có thể kiểm soát được.

Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA) cũng nhấn mạnh trong “Hướng dẫn điều chỉnh cảm xúc” rằng việc dán nhãn cảm xúc là một trong những chiến lược cốt lõi để quản lý cảm xúc của trẻ.

Trẻ cần được thấu hiểu và xoa dịu cảm xúc.

Phục hồi tâm lý

Cô bé Duoduo 4 tuổi với lấy hộp sữa chua trên bàn, nhưng tay cô bé bị trượt và cả hộp sữa chua rơi xuống đất với tiếng kêu lách tách. Hoảng sợ vì tai nạn bất ngờ, cô bé nắm chặt góc quần và bắt đầu nức nở.

Người mẹ nhận thấy và ngay lập tức ngồi xổm xuống ngang tầm mắt với Duoduo (tránh cảm giác áp bức khi nhìn xuống). Chị vuốt lưng con theo vòng tròn bằng tay trái (kích thích xúc giác có thể kích hoạt dây thần kinh phế vị và giải tỏa căng thẳng). Chị quan sát thấy con cắn môi (kiềm chế cảm xúc) và nhìn chai sữa chua bị vỡ (manh mối sự kiện). Sau đó, chị nói “Sữa chua bị vỡ (sự kiện ), làm con rất buồn, đúng không (đánh dấu cảm xúc)?”

Sau khi nói điều này, người mẹ đợi 6-7 giây để não bé có thời gian phản ứng. Trong thời gian này, người mẹ tiếp tục vuốt lưng thường cho đến khi tần suất khóc của con chậm lại. Thấy Duoduo gật đầu, người mẹ chỉ vào khu vực dụng cụ vệ sinh và hỏi “Bây giờ chúng ta cần làm gì?”

Duoduo nói bằng giọng mũi “Con cần… Con cần lấy một cái chổi.”

Sau đó họ cùng nhau dọn dẹp. Sau khi dọn dẹp xong, người mẹ xem xét lại tình hình “Vừa rồi chai sữa chua nhảy xuống như một con ma nghịch ngợm. Nó làm con sợ, đúng không?”

Bản chất của việc đối phó với trẻ khóc không phải chống lại cảm xúc mà là chấp nhận và hiểu. Như câu chuyện bé khóc ăn vạ ở đầu bài không phải đang thách thức quyền lực của bố mẹ mình mà đang phát đi tín hiệu cầu cứu. Khi bố mẹ nói “Con đang tức giận”, thực ra truyền tín hiệu “Bố mẹ thấy nỗi đau của con và bố mẹ ở đây”.

Việc dập tắt ngọn lửa cảm xúc không bao giờ là sự cấm đoán, mà là khoảnh khắc được thấu hiểu. Nhà tâm lý học trẻ em Winnicott đã nói “Khi cảm xúc của trẻ được phản chiếu như một tấm gương, sự tồn tại của trẻ được xác nhận”.

Vì vậy, lần tới khi trẻ khóc, bố mẹ có thể thay đổi câu “Đừng khóc nữa”, “Nín ngay” thành “Con…, phải không?” Thực tế, phần trong dấu (…) chứa đựng cảm giác an toàn của trẻ trong suốt thời thơ ấu.

Nguồn: https://arttimes.vn/gia-dinh/khi-tre-khoc-dung-noi-nin-ngay-bo-me-eq-cao-lam-con-binh-tinh-lai-chi-bang-mot-cau-noi-c59a59562.html