Không ít trường hợp bố mẹ dành sự quan tâm, yêu thương nhiều hơn đối với một đứa con so với những đứa trẻ khác trong gia đình, tuy nhiên không phải phụ huynh nào cũng nhận ra sự thiên vị ấy. Đứa trẻ bị bỏ rơi trong hoàn cảnh này thường cảm thấy bản thân không được quan tâm, hay được yêu thương giống như những anh/chị/em khác trong nhà.

Câu chuyện về một cô bé 5 tuổi và cậu em trai 1 tuổi, được chia sẻ trên mạng xã hội Trung Quốc thời gian dạo gần đây là một bài học cho nhiều cha mẹ. Cụ thể, trước khi có em, Tiểu My là đứa trẻ ngoan ngoãn và vô cùng hiểu chuyện, luôn được bố mẹ yêu thương, cưng chiều. Dù bận rộn với công việc, nhưng ngày nào bố mẹ Tiểu My cũng dành thời gian để chơi và trò chuyện cùng con gái.

Tuy nhiên sau khi mẹ sinh em bé, hầu như sự quan tâm của bố mẹ đều chuyển sang cho cậu em nhỏ. Dần dần, quỹ thời gian mà bố mẹ dành để chơi và tâm sự với Tiểu My như trước đây hẹp lại. Ngày nào cô bé cũng tự chơi một mình, lời nói của Tiểu My cũng bị bố mẹ thường xuyên phớt lờ vì chỉ tập trung vào việc chăm sóc em trai.

Tiểu My giả vờ quan tâm em trai để bố mẹ chú ý đến mình (Ảnh minh hoạ).

Vì mong bố mẹ bố mẹ chú ý đến mình, Tiểu My dù không thích em, nhưng trước mặt bố mẹ luôn giả vờ quan tâm, chăm sóc em. Cô bé chủ động giúp mẹ cho em bú, trông em để mẹ nấu ăn,… Khi bố mẹ nhìn thấy Tiểu My ngoan ngoãn, thương em như thế thì tỏ ra rất vui, còn không ngớt dành lời khen cho cô bé. Thế nhưng tình cờ vào một ngày, người mẹ bất ngờ nhìn thấy cô bé véo má em trai, tưởng là đùa em nhưng vì lực quá mạnh nên cậu em khóc toáng lên.

Đến khi người mẹ tiến lại gần kiểm tra thì thấy má của con trai đỏ bừng, hằn vết tay. Tại thời điểm đó, người mẹ không mắng cô bé, mà chỉ nhẹ nhàng hỏi chuyện. Lúc này cuối cùng thì bao nhiêu sự uất ức, tủi thân bị dồn nén bấy lâu trong lòng Tiểu My cũng tuôn trào. Cô bé vừa khóc vừa nói: “Con ghét em, vì em đã cướp đi bố mẹ, vì em mà bố mẹ không thương con nữa”. Nghe con gái nói, người mẹ sững sờ, gương mặt dần lộ rõ vẻ ân hận, dường như ngay lúc này đây, người mẹ mới tỏ mọi sự…

Thực tế trong cuộc sống cũng có không ít tình huống tương tự như thế xảy ra. Nguyên nhân xuất phát từ chính sự  thiếu tinh tế của bố mẹ trong việc cân bằng tình yêu thương giữa các con, đã vô tình khiến trẻ bị tổn thương tâm lý sâu sắc.

Vậy với vấn đề mang tính khá phổ biến trong nhiều gia đình này, bố mẹ nên ứng xử như thế nào là phù hợp? Câu trả lời sẽ được Tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh giải đáp cụ thể dưới đây.

Nghiên cứu sinh, Tiến sĩ Tâm lý Nhi Nguyễn Thị Tú Anh.

Thưa chuyên gia, việc bố mẹ thiên vị giữa các con có phải xuất phát từ nguyên nhân hoàn toàn ở bố mẹ? 

Dù thực tế, bố mẹ đóng một vai trò không nhỏ trong việc hình thành vấn đề này, nhưng những lý do đằng sau sự thiên vị có thể rất đa dạng. Sự thiên vị của bố mẹ đối với con cái không chỉ xuất phát từ chính bố mẹ, mà còn có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau trong gia đình, và đặc điểm cá nhân của trẻ lẫn bố mẹ. Một số yếu tố góp phần vào sự thiên vị có thể bao gồm:

– Bản thân của bố mẹ: Tuổi thơ, quá trình được nuôi dạy và trải nghiệm của chính bố mẹ có thể ảnh hưởng đến phong cách nuôi dạy con cái, và nhận thức của bố mẹ về con.

– Hành vi của trẻ: Tính khí, cách hành xử, và sở thích của trẻ có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ của bố mẹ với từng đứa trẻ trong gia đình. Bố mẹ có thể dễ dàng gắn kết một cách tự nhiên với những đứa trẻ có chung sở thích hoặc đặc điểm với mình.

– Thứ tự sinh trong gia đình: Thứ tự sinh của trẻ đôi khi có thể dẫn đến sự đối xử khác biệt, bố mẹ có thể có những kỳ vọng khác nhau đối với con đầu so với con thứ hoặc con út.

– Vấn đề cá nhân của bố mẹ: Những căng thẳng bên ngoài, chẳng hạn như áp lực công việc hoặc tài chính, có thể ảnh hưởng đến cách bố mẹ tương tác với con cái, và từ đó vô tình dẫn đến sự thiên vị.

– Ảnh hưởng từ bối cảnh văn hóa và xã hội: Các chuẩn mực văn hóa và kỳ vọng của xã hội về giới tính, thành tích hoặc vai trò truyền thống có thể hình thành thái độ của bố mẹ lên từng người con.

Sự thiên vị của bố mẹ là một vấn đề phức tạp, và điều quan trọng là cần phải nhận ra rằng bố mẹ có thể không cố ý thiên vị. Vậy nên, việc nhận thức và hiểu biết rõ về tất cả các yếu tố góp phần vào vấn đề này, có thể giúp bố mẹ giảm thiểu mọi thành kiến ​​không chủ ý lên từng đứa con.

Đâu là những lỗi bố mẹ thường mắc phải khiến con cái cảm nhận rằng bố mẹ đang có sự thiên vị giữa các con?

Bố mẹ có thể mắc một số lỗi sai hàng ngày khiến con cảm thấy bố mẹ đang có sự thiên vị, bao gồm:

1 So sánh: Việc bố mẹ liên tục so sánh đứa con này với đứa con khác, đặc biệt là trước mặt trẻ, có thể khiến trẻ cảm thấy ít được trân trọng hoặc ít được yêu thương hơn.

2 Các quy tắc quá khác biệt: Việc bố mẹ áp dụng các quy tắc hoặc hình phạt quá khác biệt trong gia đình đối với từng đứa trẻ, đặc biệt là khi trẻ có những hành vi tương tự nhau có thể tạo ra cho con cảm giác không công bằng.

3 Sự chú ý không đồng đều: Khi bố mẹ thể hiện sự quan tâm, khen ngợi hoặc dành tình cảm nhiều hơn hoặc ít hơn một cách đáng kể giữa những đứa con với nhau, có thể bị coi là thiên vị.

4 Công nhận thành tích: Bố mẹ ăn mừng thành tích của một đứa con, trong khi bỏ qua thành tích của đứa con còn lại có thể gây ra các vấn đề ấm ức hoặc ức chế về cảm xúc.

5 Bỏ qua nhu cầu tình cảm – cảm xúc của trẻ: Nếu bố mẹ không nhận ra và giải quyết các nhu cầu tâm lý và cảm xúc riêng của từng đứa trẻ, con có thể hình thành cảm giác bị bỏ rơi.

6 Sở thích của bố mẹ: Bố mẹ thể hiện sự ưu ái rõ ràng đối với đứa con này hơn những đứa con khác, dù bằng lời nói hay thông qua hành động, cũng có thể gây tổn hại về mặt cảm xúc của trẻ.

7 Không lắng nghe: Nếu bố mẹ không tích cực lắng nghe những mối quan tâm, cảm xúc hoặc ý kiến của trẻ, điều này có thể khiến trẻ cảm thấy bị phớt lờ hoặc không quan trọng đối với bố mẹ.

Sự khác nhau giữa đứa trẻ trưởng thành trong một gia đình công bằng, và gia đình bố mẹ thiên vị là gì?

Một đứa trẻ lớn lên trong một gia đình công bằng, không bị cảm giác so sánh hay thiên vị, bất công từ bố mẹ thường sẽ có được những điều tích cực sau:

– Phát triển được mối quan hệ anh chị em lành mạnh: Khi bố mẹ đối xử công bằng giữa các con, mối quan hệ anh chị em trong gia đình sẽ có xu hướng tích cực và hỗ trợ lẫn nhau hơn, ít ganh đua và ghen tị hơn.

– Lòng tự trọng cao: Trẻ em trưởng thành trong những gia đình bố mẹ đối xử công bằng, thường có lòng tự trọng lành mạnh hơn, vì trẻ cảm thấy được trân trọng và yêu thương bởi chính bản thân trẻ.

– Giao tiếp hiệu quả: Bố mẹ và con cái có xu hướng giao tiếp cởi mở và hiệu quả, vì trẻ cảm thấy an tâm, và được thấu hiểu khi thể hiện bản thân với bố mẹ.

– Cảm xúc trọn vẹn và hạnh phúc: Trẻ em lớn lên trong những gia đình bố mẹ đối xử công bằng và ấm áp, có nhiều khả năng có sức khỏe tinh thần tốt hơn, giảm lo lắng và ít gặp các vấn đề về hành vi tiêu cực hơn.

Ngược lại, một đứa trẻ trưởng thành trong gia đình có bố mẹ thiên vị, có thể thấy:

– Sự ganh đua giữa anh chị em: Mối quan hệ anh chị em thường căng thẳng do sự ghen tị, và tranh giành sự chú ý của bố mẹ.

– Lòng tự trọng thấp hơn: Trẻ có thể phải chật vật trong quá trình trưởng thành vì có lòng tự trọng thấp hơn, cảm thấy không thỏa đáng hoặc ít được bố mẹ yêu thương.

– Những khó khăn và trở ngại trong giao tiếp: Việc giao tiếp có thể gặp khó khăn, khiến trẻ cảm thấy ngần ngại khi bày tỏ bản thân hoặc chia sẻ mối quan tâm của mình với bố mẹ.

– Tác động tiêu cực về mặt cảm xúc: Sức khỏe tinh thần và tâm lý trẻ có thể bị tổn hại trong quá trình trưởng thành, dẫn đến tình trạng căng thẳng gia tăng, và tiềm ẩn những “vết sẹo” tinh thần lâu dài.

Chuyên gia nghĩ gì về quan điểm, cách bố mẹ đối xử với con cái ở hiện tại sẽ quyết định những điều bố mẹ nhận lại được trong tương lai?

Cần phải nhấn mạnh rằng, cách bố mẹ đối xử với con cái ở hiện tại ảnh hưởng rất lớn đến mối quan hệ giữa bố mẹ và con cái, cũng như việc con cái lớn lên và trở thành các bậc bố mẹ về sau này trong tương lai. Việc nuôi dạy con cái tích cực và ấm áp sẽ thúc đẩy sự tin tưởng, tôn trọng lẫn nhau và sự gắn bó bền chặt giữa bố mẹ và con cái. Một số điểm mấu chốt bố mẹ cần hiểu rõ:

– Tinh thần “có qua có lại”: Trẻ em có xu hướng phản chiếu lại cách đối xử mà trẻ nhận được từ bố mẹ. Khi bố mẹ cho đi tình yêu thương, sự hỗ trợ và sự công bằng, bố mẹ sẽ có nhiều khả năng nhận lại được những giá trị này khi con cái lớn lên.

– Làm gương: Bố mẹ đóng vai trò là tấm gương cho con cái. Cách bố mẹ tương tác và đối xử với con cái, chính là tấm gương để trẻ học tập, bắt chước cách bản thân tương tác với người khác, kể cả gia đình tương lai của trẻ.

Về bản chất, cách bố mẹ đối xử với con cái ở hiện tại có thể định hình chất lượng các mối quan hệ của trẻ trong tương lai. Việc bố mẹ đối xử tích cực và công bằng, sẽ giúp trẻ phát triển các mối quan hệ lành mạnh, lâu dài. Trong khi sự thiên vị của bố mẹ có thể dẫn đến các mối quan hệ căng thẳng, và những thách thức về mặt cảm xúc sau này của con trẻ..

Nguồn: https://arttimes.vn/gia-dinh/be-gai-4-tuoi-len-veo-ma-em-so-sinh-vi-cam-giac-bi-bo-roi-chuyen-gia-chi-ra-7-loi-thien-vi-con-cai-dien-hinh-cua-phu-huynh-c59a35719.html