“Con yêu, con thật tuyệt vời!”, “Con là người thông minh nhất!”… Bố mẹ có thường xuyên nói những lời khen như vậy với con không?

Nhiều bố mẹ tin rằng càng khen con nhiều, con sẽ càng tự tin và cố gắng hơn. Thế nhưng, những lời khen chung chung có thể phản tác dụng.

Khi trẻ quen nghe những lời khen về kết quả hoặc năng lực bẩm sinh, sẽ bắt đầu gắn giá trị bản thân với sự hoàn hảo. Khi gặp thất bại hoặc bị phê bình, trẻ dễ hoang mang, tự ti và cảm thấy “mình không còn xứng đáng được yêu thương”.

Các chuyên gia chia sẻ bốn kỹ thuật khen ngợi chính xác, giúp bố mẹ biến lời khen thành sức mạnh nuôi dưỡng sự tự tin và kiên cường, vững vàng khi gặp thử thách.

Khen ngợi những hành vi cụ thể

Khi con đạt 10 điểm, mẹ vui mừng nói: “Con yêu, con thông minh quá!”

Vấn đề: Nghe qua có vẻ là lời khen tích cực, nhưng thực tế khiến trẻ tin rằng thành công đến từ “tài năng bẩm sinh”. Vì vậy, khi gặp khó khăn hay sai sót, trẻ sẽ dễ nghĩ: “Chắc mình không đủ thông minh rồi…” và nhanh chóng bỏ cuộc.

Gợi ý lời khen đúng: Khi con đạt điểm cao, mẹ có thể nói: “Mẹ thấy con học rất chăm, lại biết sắp xếp vở vở gọn gàng, đó là lý do con làm bài tốt như vậy!”

Hiệu quả: Trẻ hiểu rằng thành công đến từ nỗ lực và thói quen tốt, không phải do “thiên bẩm”. Lần sau khi gặp khó khăn, con sẽ tự tin nghĩ: “Chỉ cần cố gắng như trước, mình sẽ làm được!”

Khen ngợi những hành vi cụ thể.

Khen ngợi cả quá trình

Khi con giành giải nhất trong một cuộc thi, mẹ nói: “Con yêu, con thật tuyệt vời! Con đạt giải nhất rồi!”

Vấn đề: Lời khen này tưởng như vô hại, nhưng khiến trẻ chỉ chú tâm vào thành tích. Khi không đạt kết quả như mong đợi, trẻ dễ cảm thấy mình “thất bại” và mất tự tin.

Gợi ý lời khen đúng: Nếu con đạt giải nhất, mẹ có thể nói: “Con yêu, mẹ rất tự hào vì con đã luyện tập chăm chỉ mỗi ngày, và còn sẵn lòng giúp bạn khác tìm bản nhạc nữa”

Hiệu quả: Cách khen này giúp trẻ hiểu rằng giá trị thật nằm ở hành trình cố gắng, không phải chiếc cúp cuối cùng. Dù có đạt giải hay không, con vẫn cảm thấy tự hào về bản thân vì đã nỗ lực, kiên trì và sống tử tế.

Khen ngợi cả quá trình.

Khen ngợi nỗ lực

Khi con vẽ đẹp, mẹ nói: “Con yêu, con có năng khiếu nghệ thuật thật đấy!”

Vấn đề: Lời khen tưởng như động viên, nhưng lại khiến trẻ gắn thành công với “tài năng bẩm sinh”. Khi gặp khó khăn, ví dụ bức tranh không như ý hoặc bị chê bai trẻ dễ nghĩ: “Chắc mình không có năng khiếu thật rồi” và từ đó mất động lực cố gắng.

Gợi ý lời khen đúng: Khi con vẽ đẹp, mẹ có thể nói: “Con yêu, mẹ thấy con quan sát rất kỹ, con còn để ý cả những đường gân nhỏ trên chiếc lá nữa!”

Hiệu quả: Trẻ hiểu rằng nỗ lực và sự quan sát tinh tế là yếu tố làm nên thành công. Khi gặp trở ngại, con sẽ không nản, mà nghĩ: “Nếu mình luyện tập chăm hơn, sẽ làm tốt hơn nữa!”

Lời khen tập trung vào quá trình giúp con tự tin hơn, nuôi dưỡng tư duy phát triển (growth mindset), niềm tin rằng khả năng có thể được rèn luyện qua thời gian. Trẻ hiểu rằng mỗi lần sai, sửa đổi, đều là một bước tiến đến giỏi giang hơn.

Khen ngợi nỗ lực.

Khen ngợi sự tiến bộ, tránh so sánh

Trẻ đạt 80 điểm trong bài kiểm tra toán, mẹ nói: “Con yêu, lần trước con được 70 điểm, nhưng bạn A hàng xóm được 90 điểm. Con phải cố gắng hơn”

Vấn đề: Lời khen này ẩn chứa ý so sánh. Khi bị đặt cạnh người khác, trẻ dần học cách đánh giá giá trị bản thân qua thành tích của người khác, không phải qua nỗ lực của chính mình.

Lâu dần, trẻ dễ nảy sinh cảm giác mặc cảm, tự ti hoặc ganh đua tiêu cực. Trẻ không còn vui khi tiến bộ, mà nhận thấy áp lực phải “hơn người khác” mới xứng đáng được khen.

Gợi ý lời khen đúng: Cũng trong tình huống đó, mẹ thay đổi cách nói: “Con yêu, lần trước con được 70 điểm, lần này đã được 80 điểm. Mẹ thấy con đã hiểu bài tốt hơn nhiều rồi! Con đã làm đúng tất cả những câu mà lần trước con bị sai. Mẹ rất tự hào vì con đã nỗ lực như vậy!”

Lời khen này giúp trẻ tập trung vào hành trình của chính mình, hiểu rằng giá trị nằm ở sự tiến bộ, không phải ở việc vượt qua ai khác. Khi cảm thấy nỗ lực được công nhận, trẻ có động lực tiếp tục cố gắng, thay vì bị chi phối bởi nỗi sợ thất bại hay bị so sánh.

Khen ngợi sự tiến bộ, tránh so sánh.

Khen ngợi đúng cách không chỉ là nói “Con giỏi lắm!”, mà là nhìn thấy và gọi tên những nỗ lực cụ thể của con:

– Con đã học bài đều đặn mỗi ngày.

– Con đã sửa được lỗi mà lần trước mắc phải.

– Con đã biết cách tự tìm ra hướng giải mới.

Những lời khen này giúp trẻ hiểu rằng thành công không phải món quà của may mắn hay tài năng bẩm sinh, mà là kết quả của sự kiên trì, chăm chỉ và học hỏi không ngừng.

Và quan trọng hơn, khi trẻ học được cách so sánh bản thân với chính mình của ngày hôm qua, không với người khác, con sẽ trở nên tự tin, bền bỉ và kiên cường hơn, sẵn sàng đối mặt với thử thách như một “chiến binh nhỏ” thật sự.

Nguồn: https://arttimes.vn/gia-dinh/4-loi-khen-dung-la-lieu-vitamin-tam-hon-bien-con-tu-yeu-ot-thanh-chien-binh-gioi-giang-c59a70947.html